“`html
Yabancı Portföy Yatırımları ve Kısa Vadeli Kredilerde Dikkate Değer Gelişmeler
Yılın ilk dokuz ayında, yabancı yatırımcılar Türk kamu ve özel sektöründeki borçlanma senetleri için yaptığı alımlarla önemli miktarda sıcak para girişine neden oldular. Ancak, Borsa İstanbul’da net satıcı konumuna düştüler. Aynı dönemde, Merkez Bankası’ndaki yabancı kısa vadeli mevduatlarında significant çekilme gözlemlenirken, Türk bankalarının yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımı ise hız kesmeden arttı.
Dokuz Aydaki Sıcak Para Girişi
Türkiye, yabancı yatırımcıların portföy yatırımları açısından yılın ilk dokuz ayında önemli bir sıcak para akışı yaşadı. Bu süreçteki sıcak para girişlerinin büyük çoğunluğu, kamuya ait borçlanma senetlerine yöneldi.
Hazine tarafından ihraç edilen devlet iç borçlanma senetlerine (DİBS) 15 milyar 228 milyon dolar ve bankaların borçlanma kağıtlarına 11 milyar 734 milyon dolar yatıran yabancı yatırımcılar, özel sektör borçlanma senetlerinde de 3 milyar 41 milyon dolarlık alım gerçekleştirdiler. Böylelikle, Türk kamu ve özel sektörü borçlanma kağıtlarına yapılan toplam yatırım, 30 milyar 3 milyon dolara ulaştı. Öte yandan, yabancı yatırımcılar Borsa İstanbul’da 1 milyar 981 milyon dolarlık net satıcı durumundaydılar. Hisse senedi portföyündeki bu çözülmenin 1 milyar 320 milyon doları özel sektör, 661 milyon doları kamu kağıtlarında gerçekleşti.
Ekonomim’den Naki Bakır’ın aktardığına göre, bu dönemde portföy yatırımlarındaki dokuz aylık net giriş 28 milyar 22 milyon dolar oldu. Geçen yılın aynı döneminde yabancıların hisse senedi ve borçlanma kağıtlarına toplam yatırım miktarı yalnızca 3 milyar 699 milyon dolar düzeyindeydi.
Yabancı Mevduatında Düşüş
Yabancı yatırımcıların borçlanma kâğıdı alımlarına dayanan sıcak para akışı artarken, yabancı mevduatlarında önemli bir azalma yaşandı. Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli yabancı mevduatları, yılın ilk dokuz ayında 8 milyar 564 milyon dolar geriledi. Bu düşüşün büyük kısmı, 6 milyar 123 milyon dolarla Temmuz ayında gerçekleşti.
Yabancı kısa vadeli mevduatlarında çekilmelerin devam ettiği gözlemlendi. Bankalardaki yabancı para mevduatları, dokuz ayda 1 milyar 612 milyon dolarlık bir artış gösterdi. Bu iki kalemin toplamında, eksi (-) 6 milyar 952 milyon dolarlık bir hareket kaydedildi. Geçen yılın aynı döneminde yabancıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ve bankalardaki yabancı para cinsi mevduatlar toplamda 17 milyar 480 milyon dolarlık bir artış sağlamıştı.
Bankaların Kısa Vadeli Kredi Kullanımı
Bankaların yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımlarındaki artış dikkat çekici bir hızla devam etti. Yabancıların Türk bankalarına açtığı bu tür kredilerin geçen yıl ilk dokuz ayda 1 milyar 818 milyon dolar iken, bu yıl bu rakam 8 milyar 737 milyon dolara yükseldi. Diğer sektörlerden kullanılan 437 milyon dolarlık kredi ile birlikte, toplamda yurt dışından kısa vadeli kredi kullanımı yoluyla sağlanan sıcak para 9 milyar 174 milyon dolara ulaştı. Geçen yıl bu dönemdeki toplam giriş ise 3 milyar 149 milyon dolar olarak kaydedilmişti.
Ticari kredilerde ise Türkiye net bir ödeyici konumundaydı. Geçen yıl ocak-eylül döneminde özel sektör yurt dışından 6 milyar 406 milyon dolar ticari kredi kullanmışken, bu yılın aynı döneminde 2 milyar 167 milyon dolarlık bir çıkış yaşandı. Ödemeler dengesi tablosunun “net hata ve noksan” kaleminde içindeki 20 milyar 723 milyon dolarlık kaynağı belirsiz sermaye çıkışları göz önünde bulundurulduğunda, bu dönemde ülkeye giren net sıcak para miktarı 7 milyar 354 milyon dolar olarak gerçekleşti. Geçen yıl bu rakam 22 milyar 421 milyon dolardı.
Son Bir Yıldaki Sıcak Para Akışı
Son bir yılda sıcak para girişlerinin seyri, yüksek faiz oranlarının ve döviz kurlarındaki stabilitenin yabancı fonları Borsa yerine kamu kağıtları başta olmak üzere borçlanma senetlerine yönelttiğini gösteriyor.
Son bir yıl içinde Hazine kağıtları için 17 milyar 934 milyon dolar, bankaların ihraç ettiği kağıtlar için 13 milyar 365 milyon dolar ve özel sektör tahvili alımları için ise 4 milyar 666 milyon dolar sıcak para getirildi. Buna karşın BIST’te yabancı yatırımcılar net 429 milyon dolarlık satış gerçekleştirdiler.
Son bir yılda, yabancılar tarafından yapılan efektif para çekilişleri toplamda 3 milyar 777 milyon doları bulurken, bankalar ve özel sektör yurt dışından 11 milyar 691 milyon dolar kısa vadeli kredi kullanmışlardır. Kısa vadeli ticari kredilerde ise 1 milyar 41 milyon dolar net ödeyici durumunda olunmuştur. Ayrıca, kaynağı belirsiz 26 milyar 472 milyon dolarlık çıkış düşürüldüğünde toplam net sıcak para girişi 15 milyar 935 milyon dolara ulaşmaktadır.
Sıcak Para Stoku 278 Milyar Dolar Seviyesinde
Merkez Bankası’nın verilerine göre, yıl sonu itibarıyla sıcak para stokunun 278,1 milyar dolar olduğu hesaplanmıştır. Sıcak para stoğu, 2023 yılının başında 264,3 milyar dolar iken, “carry trade” dalgası etkisiyle ilk altı ay boyunca 19,3 milyar dolar artarak 283,6 milyar dolara kadar çıkmıştır. Ancak yılın üçüncü çeyreğinde bu değer 5,5 milyar dolar azalmıştır.
Eylül ayı itibarıyla bu stok içinde en büyük payı 119,1 milyar dolarlık piyasa değeri ile portföy yatırımları alıyor. Bunun 85,4 milyar dolarlık kısmı kamu ve özel sektör borçlanma senetleri oluşturuyor. Yabancı portföyündeki borçlanma senetleri ise 59,9 milyar doları DİBS, 13,7 milyar doları bankaların borçlanma kağıtları ve 11,8 milyar doları da reel sektörce ihraç edilen kağıtlardan (ÖST) oluşmaktadır.
Yabancıların portföy yatırımı stoku, piyasa değeri bazında 33,7 milyar dolarlık kısmını BIST’ten aldıkları hisse senetleri oluşturmaktadır. Bunun 6,1 milyar doları bankalara, 27,6 milyar doları ise reel sektör firmalarına aittir. Eylül sonu itibarıyla yabancıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları 38,4 milyar, bankalardaki döviz mevduatları ise 41,8 milyar dolara ulaşmıştır.
Aynı tarih itibarıyla yabancıların bankalardan toplam 16,6 milyar dolarlık kısa vadeli kredi alacakları bulunmaktadır. Bunların 14,2 milyar doları bankalardan ve 2,3 milyar doları diğer sektörlerden gelmektedir. Türkiye’nin mevcut sıcak para stoku içerisinde, yabancıların Türk özel sektörüne açtığı kısa vadeli ticari kredilerin kaynağına ilişkin alacak miktarı ise 54,8 milyar doları bulmaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin IMF nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) da eylül sonu itibarıyla 7,3 milyar dolar seviyesindedir.
“`
